Reactie op pijn
het lichaam kan op pijn op 3 manieren reageren: de fylogenetisch oudste manier is alles lamleggen via de niet gemyeliniseerde vagus of via de orthosympaticus met de vecht of vlucht reactie
Pijn is de manier om het lichaam te beschermen, het is één van de belangrijkste overlevingsmechanismen bij de dieren. Het is een alarm dat afgaat, een alarm dat dwingt om onmiddellijk maatregelen te nemen. In de loop van de evolutie zijn er verschillende defensieve strategieën ontwikkeld door het centrale zenuwstelsel om het vege lijf te redden. Hier worden de verschillende fylogenetische reacties op pijn beschreven.
De evolutionair oudste reactie op bedreiging en pijn wordt gemedieerd door de primitieve ongemyeliniseerde viscerale vagus: bij onhoudbare pijn en extreem gevaar -wanneer onsnappen onmogelijk is- treedt bij koudbloedige dieren schijndood op: de hartslag vertraagt spectaculair en het lichaam verstijft. Op die manier trekt het dier minder aandacht van het roofdier en stijgt de kans op overleven. Bij de mens is de vasovagale syncope of het flauwvallen (een plotseling verlies van bewustzijn dat kan optreden bij pijn die als levensbedreigend ervaren wordt) waarschijnlijk een restant van dit oeroude mechanisme.
De volgende reacties op pijn en bedreiging worden gestuurd door het orthosympatische zenuwstelsel. De orthosympaticus reageert op bedreiging met vecht of vlucht (aanklikken voor meer uitleg) reacties.
Wanneer de pijn als onontkoombaar geïnterpreteerd wordt, dan wordt de "flight reponse" geactiveerd: het lichaam reageert met ziekte gedrag, de activiteit wordt sterk verminderd.
Wanneer daarentegen de pijn als beheersbaar ervaren wordt, zal de "fight response" geactiveerd worden: het lichaam vertoont een sterk toegenomen spierspanning en mobiseert om aan de prikkel te ontsnappen.
Rekening houden met deze evolutionaire achtergronden kan helpen bij het optimaliseren van pijnbestrijding.