Pandemie

Verspreiding infecties

In de winter kwam vanuit China een dodelijke infectieziekte Italië binnen, mensen stierven in grote aantallen. In het voorjaar werd Spanje en Frankrijk door dezelfde ziekte getroffen. De inwoners stierven bij duizenden! Het jaar was 1347.

In de winter kwam vanuit China een dodelijke infectie ziekte Italië binnen, mensen stierven in grote aantallen. In het voorjaar werd Spanje en Frankrijk door dezelfde ziekte getroffen. De inwoners sterven bij duizenden! Het jaar is 2020.

Wat? Hoe? Waarom?

Wat?

Wat er in 1347 gebeurde was de aankomst van de pest in Europa. De pest treft eerst knaagdieren en wordt verspreid door een bacil, de yersinia pestis. Vlooien, de xenopsylla cheopis, die zich voeden met het bloed van de knaagdieren worden ziek van de pestbacil: hun slokdarm blokkeert, de vlo krijgt enorme dorst en sterft. Maar voor dat de Vlo sterft, drinkt deze wanhopig bloed van mens en dier om van de dorst af te komen en brengt zo met iedere beet een massa ziekteverwekkers in de bloedbaan van het slachtoffer.

In 2020  kwam vanuit Wuhan, hoofdstad van de Chinese provincie Hubei, een coronavirus in Europa aan. De verspeiding gebeurt via druppelinfectie, dit is nog veel efficiënter dan overdracht door ratten en vlooien: hoesten volstaat om nieuwe slachtoffers te maken. Gelukkig ligt het sterftecijfer (in de orde van een paar procent) beduidend lager dan dat van de pest (een derde van de bevolking stierf toen, in sommige steden zelfs drie kwart van de bevolking...).

Hoe?

In november 1347 zeilde (want de roeiers waren al dood!) een dozijn galeien de haven van Messina binnen; deze vloot kwam van de Krim en bracht exotische handelswaren van de zijde- en specerijenroute naar Europa. Toen de sjouwers aan boord gingen om de lading te lossen sloeg een weerzinwekkende walm hen in het gezicht: de bemanning had dikke, zwarte, stinkende, opgebarsten gezwellen. Messina trad kordaat op: de spookschepen werden niet gelost, maar werden de haven uitgestuurd, de open zee in. Het was echter al te laat. Sommige havenarbeiders waren al besmet en namen de ziekte mee naar huis. Binnen enkele dagen vielen er reeds honderden slachtoffers te betreuren.

Op 18 februari 2020 zocht de 38 jarige Mattia hulp in het ziekenhuis van Codogno; hij werd echter naar huis gestuurd en pas een dag later -het werd snel slechter- opgenomen met de diagnose van een gewone longontsteking. Er werden geen speciale veiligheidsmaatregelen genomen daar Mattia niet in China geweest was (de matrozen en de dokwerker van 1347 waren ook niet in China geweest). Laat in de avond van 20 februari werd het coronavirus gediagnosticeerd; toen waren er al 5 mensen uit de zorg, een andere patiënt, zijn vrouw en een vriend besmet geraakt door Mattia... En de rest is -zoals in 1347- reeds geschiedenis.

Waarom?

Voor het ontstaan van landbouw en veeteelt leefden de mensen - zoals wilde Afrikaanse apen - in kleine groepen; in die situatie komen er alleen infecties voor van bacillen (of zelfs mijnwormen) die kunnen overleven in de dieren of in de grond, andere infecties zoals melaatsheid doden het slachtoffer ook  niet dadelijk, maar blijven een reservoir van kiemen voor de andere leden van de stam. Deze vormen van ziekten kenden de eerste mensen.

Landbouw en veeteelt maakten overbevolking mogelijk. Andere infectieziekten werden van (huis)dieren overgenomen. De toegenomen bevolkingsdichtheid maakte dat de infecties veel agressiever konden te werk gaan: er waren nu potentiële slachtoffers in overvloed, wanneer er één stierf, waren er talrijke anderen beschikbaar. Zo ontstaat een snelle verspreiding en wordt de hele populatie binnen korte tijd aan de ziekte blootgesteld. Het zijn ook geen chronische ziekten meer: je gaat ofwel snel dood of je geneest volledig. Patiënten die genezen, ontwikkelen antistoffen die hen voor lange tijd, misschien wel levenslang, immuun maken voor herinfectie. Deze infectieziekten zijn voornamelijk beperkt tot de mens; dieren worden niet of nauwelijks besmet. Zulke ziekten kunnen niet blijven bestaan in kleine, geïsoleerde gemeenschappen: wanneer iedereen in contact met het agens gekomen is dan sterft de ziekte uit. In een overbevolkte wereld kan de infectie echter lang, zeer lang lelijk huis houden, laten wij hopen dat het niet zolang duurt als de pestepidemie van 1347 - 1352.