Centrale verwerking pijnprikkel

Schade preventie of nociceptieve reactie op schadelijke prikkels is een universeel kenmerk van de dieren. Zelfs eenvoudige invertebralen zonder hersenen reageren op dergelijke stimuli. Dit feit toont aan de actie op schadelijke prikkels hoegenaamd geen bewustzijn impliceert. Pijn daarentegen kan niet gevoeld worden wanneer men niet bewust is, omdat pijn zowel een sensorische als emotionele ervaring is.  De voorgeschiedenis (angst) speelt een belangrijke rol bij pijnsensaties. 

De thalamus ligt net boven de hersenstam; het is het primaire relay centrum van het brein. Hier wordt informatie van het ruggenmerg naar de verschillende delen van de hersenen gestuurd. Wij zullen hier heel kort de centra belangrijk voor de verwerking van pijnstimuli vermelden:

  1. de somatosensorische cortex: hier wordt geanalyseerd van waar in het lichaam de pijn juist vandaan komt. De somatosensorische cortex wordt ingedeeld in primaire (S1) en secundaire (S2) zones. S1 ligt juist achter de motorcortex en de zenuwcellen van S1  zijn zo geordend dat informatie uit alle delen van het lichaam op afzonderlijke, goed gedefinieerde plaatsen van S 1 terechtkomt. S2 ligt onder S1 in de temporale kwab. De zenuwcellen van S2 die reageren op pijn zijn niet talrijk, maar wel snel. Samen zorgen S1 en S2 dat men voelt waar er schade (geweest) is, welk soort letsel en hoe erg het is.
  2. de anterieure cingulate  cortex:  dit deel van de hersenen is zeer oud en neemt deel aan autonome functies zoals bloeddrukregeling, spijsvertering en het regelen van de hartfrequentie.  De anterieure  cingulate cortex bezit "spindle neurons": deze zenuwcellen mag men gerust de luchtverkeersleiders van de emoties noemen: de informatie vanuit de amygdala wordt hier naar de frontale cortex afgeleid en dit is belangrijk omdat hier de affectief, emotionele lading van de pijn geëvalueerd wordt met andere woorden hoeveel wij "lijden". Hiermee samenhangend is voorste deel van de cingulate cortex ook verantwoordelijk voor het feit of wij acties (zowel cognitief, emotioneel als gedragmatig) tegen de pijn willen ondernemen.
  3. de insula: ook de insula is een relatief oude structuur, die een belangrijke rol speelt in het overleven van het individu (verwerking van gegevens van smaak, viscerale informatie en autonome kontrole naast een belangrijk rol in cognitief, emotionele aspecten zoals empathie, zelfbewustzijn en emoties). Hier worden honger, dorst, jeuk, pijn, verzadiging en fysieke integriteit waargenomen. Wanneer het lichaam zuurstof, suiker tekort heeft of wanneer er fysieke schade optreedt, dan luidt de insula de alarmbel. De insula creëert de mogelijkheid om de pijn van anderen te voelen en speelt waarschijnlijk een rol in het omzetten van homeostatische informatie naar bewustzijn.
  4. de prefrontale cortex:  dit deel van de hersenen is verantwoordelijk voor planning van complexe cognitieve responsen en in het moduleren van sociaal gedrag. Hier wordt de herinnering aan pijn, de betekenis van pijn en het omgaan met pijn bepaald. "Wat te doen met pijn" beslissingen worden in acties omgezet met de hulp van de anterieure cingulate en de motorische cortex.